॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
जय
जयाजी सिद्धमुनी । तूचि गुरुशिरोमणी ।
साक्षी
येतसे अंतःकरणी । बोलिला माते परमार्थ ॥१॥
ऐसा
कृपाळु परमेश्वर । आपण झाला अवतार ।
येरा
दिसतसे नर । तेचि अज्ञानी प्रत्यक्ष ॥२॥
तया
त्रिविक्रमभारतीसी । दाविले रूप प्रत्यक्षेसी ।
पुढे
कथा वर्तली कैसी । निरोपावी दातारा ॥३॥
सिद्ध
म्हणे ऐक बाळा । श्रीगुरूची अगम्य लीला ।
सांगता
न सरे बहु काळा । साधारण मी सांगतसे ॥४॥
समस्त
लीला सांगता । विस्तार होईल बहु कथा ।
या
कारणे क्वचिता । निरोपीतसे बाळका ॥५॥
पुढे
अपूर्व वर्तले एक । ऐक शिष्या नामधारक ।
विदुरा
नामे नगर एक । होता राजा यवन तेथे ॥६॥
महाक्रूर
ब्रह्मद्वेषी । सदा करी जीवहिंसी ।
चर्चा
करवी ब्राह्मणांसी । वेद म्हणवी आपणापुढे ॥७॥
विप्रासी
म्हणे यवन । जे का असती विद्वज्जन ।
आपुल्या
सभेत येऊन । वेद सर्व म्हणावे ॥८॥
त्याते
द्रव्य देईन बहुत । सर्वामध्ये मान्यवंत ।
जो
का सांगेल वेदार्थ । विशेष त्याची पूजा करू ॥९॥
ऐसे
ऐकूनि ज्ञानी जन । नेणो म्हणती वेद आपण ।
जे
का असती मतिहीन । कांक्षा करिती द्रव्याची ॥१०॥
जावोनिया
म्लेच्छापुढे । वेदशास्त्र वाचिती गाढे ।
म्लेच्छ
मनी असे कुडे । ऐके अर्थ यज्ञकांडाचा ॥११॥
म्हणे
विप्र यज्ञ करिती । पशुहत्या करणे रीती ।
आम्हा
म्लेच्छाते निंदिती । पशु वधिती म्हणोनिया ॥१२॥
येणेपरी
ब्राह्मणासी । निंदा करी बहुवसी ।
योग्यता
पाहून द्विजवरांशी । अपार द्रव्य देतसे ॥१३॥
येणेपरी
तो यवन । देतो द्रव्य म्हणोन ।
ऐकते
झाले सकळ जन । देशोदेशी विप्रवर्ग ॥१४॥
वेदशास्त्री
निपुण । द्रव्यावरी ठेवुनी मन ।
भेटीसी
जाती ब्राह्मण । वेद म्हणती यवनापुढे ॥१५॥
ऐसे
मंदमति विप्र । त्यांची जोडी यमपुर ।
मदोन्मत्त
दुराचार । तेच इष्ट कलीचे ॥१६॥
येणेपरी
वर्तमानी । वर्तत असता एके दिनी ।
मंदभाग्य
विप्र दोनी । येवोनि भेटले राया ॥१७॥
वेदशास्त्र
अभिज्ञाती । तीन वेद जाणो म्हणती ।
तया
यवनापुढे किर्ति । आपली आपण सांगती ॥१८॥
विप्र
म्हणती रायासी । कोणी नाही आम्हासरसी ।
वाद
करावया वेदांसी । नसती चारी राष्ट्रांत ॥१९॥
असती
जरी तुझ्या नगरी । त्वरित येथे पाचारी ।
आम्हासवे
वेद चारी । चर्चा करावी द्विजांनी ॥२०॥
विप्रवचन
ऐकोनि । राजा पडला अभिमानी ।
आपुल्या
नगरचे विप्र आणोनि । समस्ताते पुसे तो ॥२१॥
राजा
म्हणे समस्तांसी । चर्चा करावी तुम्ही यांसी ।
जे
जिंकिती तर्केसी । त्यासी अपार द्रव्य देऊ म्हणे ॥२२॥
ऐकोनिया
ज्ञानी जन । म्हणती म्लेच्छालागून ।
आम्हा
योग्यता नाही जाण । या ब्राह्मणांते केवी जिंकू ॥२३॥
आम्हामध्ये
हेचि श्रेष्ठ । विप्र दोघे महासुभट ।
याते
करोनि प्रगट । मान द्यावा महाराज ॥२४॥
ऐसे
म्हणती द्विज समस्त । ऐकोनि राजा मान देत ।
वस्त्रे
भूषणे देई विचित्र । गजावरी आरूढविले ॥२५॥
आरूढवोनि
हस्तीवरी । मिरवा म्हणे आपुल्या नगरी ।
नाही
विप्र यांचे सरी । हेचि राजे विप्रांचे ॥२६॥
आपण
राजा यवनांसी । हे दुजे राजे द्विजांसी ।
ऐसे
भूसुर तामसी । म्लेच्छापुढे वेद म्हणती ॥२७॥
महातामसी
ते ब्राह्मण । द्विजांते करूनिया दूषण ।
राजे
म्हणविती आपण । तया यवनराज्यांत ॥२८॥
ऐसे
असता वर्तमानी । विप्र मदांधे व्यापूनि ।
राजापुढे
जावोनि । विनविताती परियेसा ॥२९॥
विप्र
म्हणती रायासी । आम्हा योग्यता बहुवसी ।
न
मिळे एखादा वादासी । वृथा झाले शिकोनिया ॥३०॥
आमुचे
मनी बहु आर्ता । करणे वाद वेदशास्त्री ।
निरोप
देई जाऊ आता । विचारू तुझ्या राष्ट्रात ॥३१॥
जरी
मिळेल एखादा नरू । तयासवे चर्चा करू ।
न
मिळे तैसा द्विजवरू । जयपत्र घेऊ ब्राह्मणाचे ॥३२॥
राजा
म्हणे तयासी । जावे राष्ट्री त्वरितेसी ।
पराभवावे
ब्राह्मणासी । म्हणोनि निरोप देता झाला ॥३३॥
यवनाचे
आज्ञेसी । निघाले द्विजवर तामसी ।
पर्यटन
करिता राज्यासी । गावोगावी विचारिती ॥३४॥
गावोगावी
हिंडती । जयपत्रे लिहून घेती ।
ऐसी
कवणा असे शक्ति । तयासन्मुख उभे रहावे ॥३५॥
समस्त
नगरे हिंडत । पुढे गेले दक्षिणपंथ ।
भीमातीरी
असे विख्यात । कुमसी ग्राम उत्तम ॥३६॥
तेथे
होता महामुनि । त्रिविक्रमभारती म्हणुनी ।
त्यासी
येती वेद तिन्ही । अनेकशास्त्री अभिज्ञ तो ॥३७॥
महामुनि
कीर्तिमंत । म्हणोनि सांगती जन समस्त ।
ऐकती
द्विज मदोन्मत्त । गेले तया मुनीपासी ॥३८॥
जावोनि
म्हणती तयासी । त्रिवेदी ऐसे म्हणविसी ।
चर्चा
करावी आम्हंसी । अथवा द्यावे हारिपत्र ॥३९॥
विप्रवचन
ऐकोनि । म्हणतसे त्रिविक्रममुनि ।
आम्ही
नेणो वेद तिन्ही । अथवा न ये वेद एक ॥४०॥
जरी
जाणो वेदशास्त्र । तरी का होतो अरण्यपात्र ।
वंदन
करिते राजे सर्वत्र । तुम्हांसारखे भोग करितो ॥४१॥
नेणो
म्हणोनि अरण्यवासी । वेष घेतला मी संन्यासी ।
आम्ही
भिक्षुक तापसी । तुम्हांसमान नव्हे जाणा ॥४२॥
हारी
अथवा जिंकून । नाही तयाचा अभिमान ।
तुम्ही
उत्कृष्ट विद्वज्जन । आम्हासवे काय वाद ॥४३॥
ऐकोनि
मुनींचे वचन । तवका अले ते ब्राह्मण ।
आम्हासवे
वाद कवण । घाली ऐसा त्रिभुवनी ॥४४॥
हिंडत
आलो अवघे राष्ट्र । आम्हासमान नाही नर ।
म्हणोनि
दाखविती जयपत्र । असंख्यात परियेसा ॥४५॥
येणेपरी
आपणासी । जयपत्र द्यावे विशेषी ।
अभिमान
असल्या मानसी । करी वाद म्हणताती ॥४६॥
अनेकपरी
ब्राह्मणांसी । सांगे मुनि विनयेसी ।
ऐकती
ना द्विज महाद्वेषी । मागती जयपत्र आपुले ॥४७॥
त्रिविक्रम
महामुनि । आपुले विचार अंतःकरणी ।
याते
न्यावे गाणगाभुवनी । शिक्षा करणे द्विजाते ॥४८॥
विप्र
मदांधे व्यापिले । अनेक ब्राह्मण धिक्कारिले ।
त्याते
करणे उपाय भले । म्हणोनि योजिले मनात ॥४९॥
त्रिविक्रम
म्हणे विप्रासी ।
चला
गाणगाभुवनासी तेथे देईन तुम्हांसी । जयपत्र विस्तारे ॥५०॥
तेथे
असती आपुले गुरु । तयापुढे पत्र देईन निर्धारू ।
अथवा
तुमच्या मनींचा भारू । शमन करू म्हणे देखा ॥५१॥
ऐशी
निगुती करूनि । निघाला त्रिविक्रम महामुनि ।
सवे
येती विप्र दोनी । आंद्लिके बैसोनिया ॥५२॥
मूढ
ब्राह्मण अज्ञानी । यतीश्वरा चालवोनि ।
आपण
बैसले सुखासनी । म्हणोनि अल्पायुषी झाले ॥५३॥
पावले
तया गाणगापुरा । जे का स्थान गुरुवरा ।
रम्य
स्थान भीमातीरा । वास नरसिंहसरस्वती ॥५४॥
नमन
करूनि श्रीगुरूसी । विनवी मुनि भक्तीसी ।
कृपामूर्ति
व्योमकेशी । भक्तवत्सला परमपुरुषा ॥५५॥
जय
जयाजी जगद्गुरु । निर्गुण तूचि निर्विकारु ।
त्रयमूर्तीचा
अवतारु । अनाथांचा रक्षक ॥५६॥
दर्शन
होता तुझे चरण । उद्धरे संसारा भवार्ण ।
नेणती
मूढ अज्ञानजन । अधोगतीचे ते इष्ट ॥५७॥
सद‌गदित
कंठ झाला । रोमांच अंगी उठला ।
नेत्री
बाष्प आनंद झाला । माथा ठेवी चरणावरी ॥५८॥
नमन
करितांचि मनीश्वराते । उठविले श्रीगुरुनाथे ।
आलिंगोनि
करुणावक्त्रे । पुसताती वृत्तान्त ॥५९॥
श्रीगुरु
पुसती त्रिविक्रमासी । आलेत कवणे कार्यासी ।
विस्तारोनि
आम्हांसी । निरोपावे मुनिवरा ॥६०॥
श्रीगुरुचे
वचन ऐकोनि । सांगतसे त्रिविक्रममुनि ।
मदोन्मत्त
विप्र दोनी । आले असती चर्चेसी ॥६१॥
वेदशास्त्रादि
मीमांसे । म्हणती चर्चा करू हर्षे ।
वेद
चारी जिव्हाग्री वसे । म्हणती मूढ विप्र दोनी ॥६२॥
जरी
न करा चर्चेसी । पत्र मागती हारीसी ।
अनेकापरी
तयांसी । सांगता न ऐकती उन्मत्त ॥६३॥
म्हणोनि
आलो तुम्हांजवळी । तुम्ही श्रीगुरु चंद्रमौळी ।
तुमचे
वाक्य असे बळी । तेणेपरी निरोपावे ॥६४॥
मुनिवचन
ऐकोनि । श्रीगुरु म्हणती हास्यवदनी ।
आले
होते विप्र दोनी । त्याते पुसती वृत्तान्त ॥६५॥
श्रीगुरु
म्हणती विप्रांसी । कवण आलेती कार्यासी ।
वाद
कायसा आम्हांसी । लाभ काय वादे तुम्हा ॥६६॥
आम्ही
तापसी संन्यासी । आम्हा हारी कायसी ।
काय
थोरी तुम्हांसी । जय होता यतीसवे ॥६७॥
श्रीगुरुवचन
ऐकोनि । बोलताती विप्र दोनी ।
आलो
पृथ्वी हिंडोनि । समस्त विप्र जिंकीत ॥६८॥
नव्हे
कोणी सन्मुख । वेदचर्चापराङ्‍मुख ।
म्हणोनि
पत्रे अनेक । काढोनिया दाखविली ॥६९॥
येणेपरी
आम्हांसी । पत्र देता का सायासी ।
कोप
आला त्रिविक्रमासी । घेवोनि आला तुम्हांजवळी ॥७०॥
जरी
असाल साभिमान । तुम्हांसहित दोघेजण ।
वेदशास्त्रादि
व्याकरण । चर्चा करू म्हणती विप्र ॥७१॥
आम्ही
जाणो वेद चारी । न होती कोणी आम्हांसरी ।
तुम्ही
दोघे यतीश्वरी । काय जाणाल वेदान्त ॥७२॥
श्रीगुरु
म्हणती विप्रांसी । गर्वे नाश समस्तांसी ।
देवदानवादिकांसी
। गर्वे मृत्यु लाधला जाणा ॥७३॥
गर्वे
बळीसी काय झाले । बाणासुरासी फळ आले ।
लंकानाथ
कौरव गेले । वैवस्वतक्षेत्रासी ॥७४॥
कवण
जाणे वेदान्त । ब्रह्मादिका न कळे अंत ।
वेद
असती अनंत । गर्व वृथा तुम्ही करिता ॥७५॥
विचाराल
आपुले हित । तरी सांडा सर्व भ्रांत ।
काय
जाणता वेदान्त । चतुर्वेदी म्हणविता ॥७६॥
श्रीगुरूचे
वचन ऐकोनि । गर्वे दाटले बहु मनी ।
जाणो
आम्ही वेद तीन्ही । सांग संहिता परियेसा ॥७७॥
येणेपरी
श्रीगुरूसी । बोलती ब्राह्मण परियेसी ।
सिद्ध
म्हणे नामधारकासी । अपूर्व पुढे वर्तले ॥७८॥
वेद
चारी आदि अंती । श्रीगुरु ब्राह्मणां निरोपिती ।
सांगेन
ऐका एकचित्ती । म्हणे सरस्वतीगंगाधर ॥७९॥
इति
श्रीगुरुचरित्रामृत । त्रिविक्रममुनि विख्यात ।
विप्र
जयपत्र मागत । ते चरित्र वर्णिले ॥८०॥
इति
श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे
द्विजप्रशंसा नाम पंचविशोऽध्यायः ॥२५॥
॥
ओवीसंख्या ॥८०॥
॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥
No comments:
Post a Comment