॥ श्रीगणेशाय नमः ॥
नामधारक शिष्यराणा । लागे
सिद्धाचिया चरणा ।
कर जोडोनिया जाणा । विनवीतसे
परियेसा ॥१॥
जय जयाजी योगीश्वरा ।
शिष्यजनमनोहरा ।
तूचि तारक भवसागरा ।
अज्ञानतिमिराज्योती तू ॥२॥
तुझा चरणसंपर्क होता । झाले
ज्ञान मज आता ।
परमार्थवासना तत्त्वतां । झाली
तुझे प्रसादे ॥३॥
दाखविली गुरूची सोय । तेणे सकळ
ज्ञान होय ।
तूचि तारक योगिराय । परमपुरुषा
सिद्धमुनी ॥४॥
गुरुचरित्रकामधेनु । सांगितले मज
विस्तारोनि ।
अद्यापि न धाय माझे मनु । आणिक
आवडी होतसे ॥५॥
मागे तुम्ही निरोपिले । श्रीगुरु
गाणगापुरी आले ।
पुढे कैसे वर्तले । विस्तारावे
दातारा ॥६॥
ऐकोनि शिष्याचे वचन । सांगे
सिद्ध संतोषोन ।
म्हणे शिष्या तू सगुण ।
गुरुकृपेच बाळक ॥७॥
धन्य धन्य तुझे जीवन । धन्य धन्य
तुझे मन ।
होसी तूचि पूज्यमान । या समस्त
लोकांत ॥८॥
तुवा प्रश्न केलासी । संतोष
माझ्या मानसी ।
उल्हास होतो सांगावयासी ।
गुरुचरित्रकामधेनु ॥९॥
पुढे वाढला अनंत महिमा । सांगतां
असे अनुपमा ।
श्रीगुरु आले गाणगाभुवनी ।
राहिले संगमी गुप्तरूपे ॥१०॥
भीमा उत्तरवाहिनीसी ।
अमरजासंगमविशेषी ।
अश्वत्थ नारायण परियेसी । महावरद
स्थान असे ॥११॥
अमरजा नदी थोर । संगम झाला
भीमातीर ।
प्रयागासमान असे क्षेत्र ।
अष्टतीर्थे असती तेतेह ॥१२॥
तया तीर्थांचे महिमान । अपार असे
आख्यान ।
पुढे तुज विस्तारोन । सांगेन ऐक
शिष्योत्तमा ॥१३॥
तया स्थानी श्रीगुरुमूर्ति ।
होती गौप्य अतिप्रीती ।
तीर्थमहिमा करणे ख्याति ।
भक्तजनतारणार्थ ॥१४॥
समस्त तीर्थे श्रीगुरुचरणी । ऐसे
बोलती वेदपुराणी ।
त्यासी कायसे तीर्थ गहनी ।
प्रकाश करी क्षेत्रांसी ॥१५॥
भक्तजनतारणार्थ । तीर्थे हिंडे
श्रीगुरुनाथ ।
गौप्य होती कलियुगात । प्रकट
केली गुरुनाथे ॥१६॥
तेथील महिमा अनुक्रमेसी । सांगो
पुढे विस्तारेसी ।
प्रकट झाले श्रीगुरू कैसी ।
सांगेन ऐका एकचित्ते ॥१७॥
ऐसा संगम मनोहर । तेथे वसती
श्रीगुरुवर ।
त्रिमूर्तींचा अवतार । गौप्य होय
कवणेपरी ॥१८॥
सहस्त्र किरणे सूर्यासी । केवी
राहवेल गौप्येसी ।
आपोआप प्रकाशी । होय सहज गुण
तयाचे ॥१९॥
वसती रानी संगमासी । जाती नित्य
भिक्षेसी ।
तया गाणगापुरासी । माध्याह्नकाळी
परियेसा ॥२०॥
तया ग्रामी द्विजवर । असती एकशत
घर ।
होते पूर्वी अग्रहार । वेदपाठक
ब्राह्मण असती ॥२१॥
तया स्थानी विप्र एक । राहत असे
सुक्षीण देख ।
भार्या त्याची पतिसेवक ।
पतिव्रताशिरोमणी ॥२२॥
वर्तत असता दरिद्रदोषी । असे एक
वांझ महिषी ।
वेसण घातली तियेसी । दंतहीन
अतिवृद्ध ॥२३॥
नदीतीरी मळियासी । क्षारमृत्तिका
वहावयासी ।
नित्य द्रव्य देती त्यासी ।
मृत्तिका क्षार वहावया ॥२४॥
तेणे द्रव्ये वरो घेती । येणे
रीती काळ क्रमिती ।
श्रीगुरुनाथ अतिप्रीती । येती
भिक्षेसी त्याचे घरा ॥२५॥
विप्र लोक निंदा करिती । कैचा
आला यति म्हणती ।
आम्ही ब्राह्मण असो श्रोती । न
ये भिक्षा आमुचे घरी ॥२६॥
नित्य आमुचे घरी देखा । विशेष
अन्न अनेक शाका ।
असे त्यजुनी यति ऐका । जातो
दरिद्रियाचे घरी ॥२७॥
ऐसे बोलती विप्र समस्त ।
भक्तवत्सल श्रीगुरुनाथ ।
प्रपंचरहित परमार्थ । करणे असे
आपुल्या मनी ॥२८॥
पाहे पा विदुराच्या घरा । प्रीती
कैसी शार्ङगधरा ।
दुर्योधनराजद्वारा । कधी न वचे परियेसा ॥२९॥
सात्त्विकबुद्धी जे वर्तती ।
श्रीगुरूची त्यांसी अतिप्रीति ।
इह सौख्य अपरा गति । देतो आपल्या
भक्तांसी ॥३०॥
ऐसा कृपाळू परम पुरुष । भक्तावरी
प्रेम हर्ष ।
त्यासी दुर्बळ काय दोष । रंका
राज्य देउ शके ॥३१॥
जरी कोपे एखाद्यासी । भस्म करील
परियेसी ।
वर देता दरिद्रियासी । राज्य होय
क्षितीचे ॥३२॥
ब्रह्मदेवे आपुल्या करे । लिहिली
असती दुष्ट अक्षरे ।
श्रीगुरुचरणसंपर्के ।
दुष्टाक्षरे ती शुभ होती ॥३३॥
ऐसे ब्रीद श्रीगुरुचे । वर्णू न
शके माझे वाचे ।
थोर पुण्य त्या ब्राह्मणाचे ।
श्रीगुरु जाती तया घरा ॥३४॥
वर्तत असता एके दिवसी । न मिळे
वरू त्या ब्राह्मणासी ।
घरी असे वांझ महिषी । नेली नाही
मृत्तिकेसी ॥३५॥
तया विप्रमंदिरासी । श्रीगुरु
आले भिक्षेसी ।
महा उष्ण वैशाखमासी ।
माध्याह्नकाळी परियेसा ॥३६॥
ऐसे श्रीगुरुकृपामूर्ति । गेले
द्विजगृहाप्रती ।
विप्र गेला याचकवृत्ती । वनिता
त्याची घरी असे ॥३७॥
भिक्षा म्हणता श्रीगुरुनाथ ।
पतिव्रता आली धावत ।
साष्टांगी दंडवत । करिती झाली
तये वेळी ॥३८॥
नमन करूनि श्रीगुरूसी । विनवीतसे
भक्तीसी ।
आपला पती याचकवृत्तीसी । गेला
असे अवधारा ॥३९॥
उत्कृष्ट धान्य घरी बहुत ।
घेवोनि येतिल पती त्वरित ।
तववरी स्वामी बैसा म्हणत । पिढे
घातले बैसावया ॥४०॥
श्रीगुरुमूर्ति हास्यवदन । बैसते
झाले शुभासन ।
तिये विप्रस्त्रियेसी वचन ।
बोलती क्षीर का वो न घालिसी ॥४१॥
तुझे द्वारी असता महिषी । क्षीर
काहो न घालिसी भिक्षेसी ।
आम्हाते तू का चाळविसी । नाही
वरू म्हणोनिया ॥४२॥
श्रीगुरुवचन ऐकोन । विप्रवनिता
करी नमन ।
वांझ महिषी दंतहीन । वृद्धत्व
झाले तियेसी ॥४३॥
उपजतांची आमुचे घरी । वांझ झाली
दगडापरी ।
गाभा न वाचे कवणेपरी । रेडा
म्हणोनि पोशितो ॥४४॥
याचि कारणे तियेसी । वेसण घातली
परियेसी ।
वाहताती मृत्तिकेसी । तेणे आमुचा
योगक्षेम ॥४५॥
श्रीगुरु म्हणती तियेसी । मिथ्या
बोलसी आम्हांसी ।
त्वरित जावोनिया महिषीसी ।
दुहूनि आणी क्षीर आम्हा ॥४६॥
ऐसे वचन ऐकोनि । विश्वास झाला
तिचे मनी ।
काष्ठपात्र घेवोनि । गेली ऐका
दोहावया ॥४७॥
श्रीगुरुवचन ऐकोन । विप्रवनिता
जाता क्षण ।
दुभली क्षीर संतोषोन । भरणे दोन
तये वेळी ॥४८॥
विस्मय करी विप्रवनिता । म्हणे
ईश्वर हा तत्त्वता ।
याचे वाक्य परिसता । काय नवल
म्हणतसे ॥४९॥
क्षीर घेवोनि घरात । आली
पतिव्रता त्वरित ।
तापविती झाली अग्नीत । सवेचि
विनवी परियेसा ॥५०॥
श्रीगुरु म्हणती तियेसी । घाली
हो क्षीर भिक्षेसी ।
जाणे आम्हा स्वस्थानासी ।
म्हणोनि निरोपिती तये वेळी ॥५१॥
परिसोनि स्वामीचे वचन । घेवोनि
आली क्षीरभरण ।
केले गुरुनाथे प्राशन ।
अतिसंतोषे करूनिया ॥५२॥
संतोषोनि श्रीगुरुमूर्ति । वर
देती अतिप्रीती ।
तुझे घरी अखंडिती । लक्ष्मी राहे
निरंतर ॥५३॥
पुत्रपौत्री श्रियायुक्त ।
तुम्ही नांदाल निश्चित ।
म्हणोनि निघाले त्वरित ।
संगमस्थानासी आपुल्या ॥५४॥
श्रीगुरु गेले संगमासी । आला
विप्र घरासी ।
ऐकता झाला विस्तारेसी । महिमा
श्रीगुरुमूर्तीचा ॥५५॥
म्हणे अभिनव झाले थोर । होईल
ईश्वरी अवतार ।
आमुच्या दृष्टी दिसे नर ।
परमपुरुष तोचि सत्य ॥५६॥
विप्र म्हणे स्त्रियेस । आमुचे
गेले दरिद्रदोष ।
भेट जाहली श्रीगुरुविशेष ।
सकळाभीष्टे साधली ॥५७॥
म्हणोनि मनी निर्धार करिती ।
भेटी जाऊ कैचा यति ।
हाती घेवोनि आरती । गेले दंपती
संगमासी ॥५८॥
भक्तिपूर्वक श्रीगुरूसी ।
गंधाक्षताधूपदीपेसी ।
नैवेद्यतांबूलप्रदक्षिणेसी ।
पूजा करिती सद्भावे ॥५९॥
येणेपरी द्विजवर । लाधता जाहला
जैसा वर ।
कन्यापुत्र लक्ष्मी स्थिर ।
पूर्ण आयुष्य झाले जाण ॥६०॥
सिद्ध म्हणे शिष्यासी ।
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी ।
दैन्य कैसे त्या नरासी ।
अष्टैश्वर्यै भोगीतसे ॥६१॥
म्हणे सरस्वतीगंगाधर । सांगे
गुरुचरित्रविस्तार ।
ऐकता होय मनोहर । दैन्यावेगळा
होय त्वरित ॥६२॥
इतिश्रीगुरुचरित्रामृत । वंध्या
महिषी दुग्ध देत ।
निश्चयाचे बळे सत्य । भाग्य आले
विप्रासी ॥६३॥
इति श्रीगुरुचरित्रपरमकथाकल्पतरौ
श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे वंध्यामहिषीदोहनं नाम
द्वाविंशोऽध्यायः ॥२२॥
॥ ओवीसंख्या ॥६३॥
॥श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु॥
